„Polska kuchnia – pachnąca, pyszna i sycąca.”
Dnia 5 listopada 2021r. uczniowie naszej szkoły uczestniczyli w wyjątkowej lekcji etnograficznej, przeprowadzonej w Muzeum im. Ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie, dotyczącej poznawania sposobów funkcjonowania kuchni na naszych terenach, od zarania dziejów po dzień dzisiejszy.
Na przemiany tradycji kulinarnych Polski wpływ miały zmiany polityczne i społeczne. Kuchnia staropolska charakteryzowała się przede wszystkim regionalizmem. Każdy region miał charakterystyczne dla siebie potrawy lub też sposoby przyrządzania dań.
Kuchnia polska, jako kuchnia narodowa, charakteryzowała się różnorodnością potraw rybnych. Jedzono głównie ryby słodkowodne, rzadziej ryby morskie. Ważne miejsce w jadłospisie zajmowały dania mięsne: między innymi dziczyzna, czy też dzikie ptactwo.
Na staropolskim stole pojawiały się pieczone w całości prosięta, sarny, dziki oraz różne gatunki ptactwa i ryb. Nie mogło zabraknąć również zup i wywarów roślinnych. Istotnym elementem dań były przyprawy: pieprz, liście laurowe, cynamon, szafran, goździki, czy ziele angielskie, a także dzikie rośliny takie jak mlecze, pokrzywa, czy też szczaw.
Jadano również dużo warzyw, które podawano przede wszystkim gotowane: w wodzie lub na rosole. Poddawano je również pieczeniu i smażeniu oraz stanowiły one element sosów. Warzywa łączono głównie z mięsem i kaszą, a także z nabiałem i grzybami. Jedzono dużo kasz, które zastępowały ziemniaki. W powszechnej opinii, tradycyjna kuchnia polska uznawana była za kuchnię ciężką i tłustą.
Wykorzystywano także produkty mleczne, tym sposobem wytwarzając śmietanę, ale też masło i twaróg. W bogatej kuchni staropolskiej z roślin wytłaczano olej lniany, a ziarna mielono na mąkę (pszenną i żytnią). Znano kaszę gryczaną, pszenną, jęczmienną i jaglaną, pozyskiwaną z prosa, a także len i mak. Spożywano również owoce i warzywa, w tym jabłka, śliwki, wiśnie, czereśnie, gruszki, rzepę, kapustę, buraki, ogórki, marchew, cebulę, groch, bób, soczewicę oraz wiele ziół.
Powszechnie stosowano zioła, stanowiące przyprawy: czosnek, koper, miętę, kminek, jałowiec, lebiodkę (dziś znaną jako oregano), biedrzeniec (czyli anyż), kolendrę, gorczycę oraz babkę. Do konserwacji i gotowania panie domu używały liści wiśniowych i dębowych. Często sięgano też po kiszone ogórki, kapustę, czy też owoce, na przykład jabłka.
W średniowieczu kuchnia kmiecia różniła się znacznie od kuchni możnych tego okresu. W zamożnych domach podawano na wystawnych ucztach aromatyczne miody sycone i wino sprowadzane z innych krajów. Kuchnia zacnej i bogatej białogłowy opierała się głównie na różnych gatunkach białego i ciemnego mięsiwa, które łączono z dostępnymi w tamtych czasach produktami. Prześcigano się w przyrządzaniu wymyślnych potraw z dziczyzny, serwowano np. łapy niedźwiedzie, pieczeń z dzika, bażanty w kiszonej kapuście, głowę dzika czy zająca w śmietanie.
Do przyprawiania mięsa często używano musztardy. Pozyskiwano ją dzięki zmieleniu w młynkach ziaren gorczycy i szafranu. Musztardą dosmaczano mięso wołu, krowy, baraninę, a także drób i dziczyznę.
W lasach czekała mnogość orzechów laskowych, miodu, jagód i malin, grzybów. Polowano na dzikie zwierzęta, a jeziora i rzeki dostarczały niezbędnego białka w postaci różnorodnych gatunków ryb.
W dawnych czasach kuchnia polska nie różniła się zbytnio od kuchni innych narodów, smakowała naszym rodakom, zachwycała różnorodnością i bogactwem.
Współczesna kuchnia polska w dużej mierze utożsamia się z kuchnią polską z okresu PRL-u. Nadal dominują w niej potrawy tłuste, głównie mięsne, a także potrawy mączne: pierogi, naleśniki, knedle. Głównym dodatkiem do obiadu jest ciągle tradycyjny ziemniak oraz niewielki dodatek warzyw pod postacią surówek.
Zauważyć można również pewne różnice w rozumieniu współczesnej kuchni polskiej. Zależą one przede wszystkim od wieku. Osoby starsze częściej trzymają się kuchni swojego dzieciństwa, natomiast osoby młodsze zauważają pewne, powolne zmiany jakie zachodzą w kuchni współczesnej i odżywiają się już trochę inaczej niż rodzice, czy dziadkowie. Młodsze pokolenie stara się dostosowywać potrawy tradycyjne do współczesnych wzorów odżywiania oraz zaleceń dietetycznych. Dlatego zauważamy spadek ilości spożywanego mięsa oraz wzrostu ilości spożywanych warzyw.
Dostrzec można również nieśmiały zwrot ku kuchni staropolskiej. Pod wpływem mody na kulinaria oraz coraz bardziej popularniejszych programów związanych z jedzeniem i gotowaniem, zauważamy powolny powrót tradycyjnych, polskich składników. Na stoły powracają kasze, warzywa strączkowe oraz ryby.
Obecnie swój triumf święci kasza jaglana, oraz kasza gryczana, które uznawane są za bardzo zdrowe produkty. Powracają również dawne warzywa: topinambur, inaczej słonecznik bulwiasty, pasternak, skorzonera, brukiew, czy też jarmuż.
Wystawa w Muzeum im.Ks.St.Staszica w Hrubieszowie pt.”Życie od kuchni”, pozwoliła uczniom naszej szkoły na poznanie historii kulinarnej w Polsce od średniowiecza po czasy współczesne. Okazuje się, że wbrew pozorom dawna kuchnia polska wcale nie była uboga. Uzależniona od toczącego się koła historii, podatna na kulturowy wpływ innych narodów, potrafiła czerpać z tego związku liczne korzyści. Opiekuńczym ramieniem otoczyła kulinarny świat również polska przyroda, obdarzając kucharzy i smakoszy dobrodziejstwami w postaci darów natury.
Szczególne podziękowania na wspaniałą lekcję o smakach dziedzictwa składamy pani kustosz Beacie Bitner oraz Dyrekcji i pracownikom Muzeum im.Ks.Stanisława Staszica w Hrubieszowie, za umożliwienie uczestniczenia w zajęciach, przybliżających nam historię kulinarną naszego regionu.
Uczestnicy lekcji: Uczniowie kl.VIIB i VIIC SP2 w Hrubieszowie
Organizatorzy i opiekunowie:
wychowawczyni kl.VIIB Agnieszka Ślażyńska
wychowawczyni kl.VIIC Alicja Bas
P.S. Poniżej przedstawiamy popularne średniowieczne przepisy na zupy.
SMACZNEGO!
Popularne średniowieczne przepisy
Sytochy
Przygotowuje się je na „ostatki” przed rozpoczęciem postu.
Zagotować 2 l wody, do wrzącej powoli sypać pszenną mąkę, ciągle mieszając, aż masa będzie gibka. Wcześniej przesmażyć słoninę ze skwarkami, powoli lać do masy mącznej, ciągle mieszając – zawartość powinna być szklista. Przyprawić solą i pieprzem. Podawać z gorącym mlekiem.
Grochówka podlaska postna
Na cztery osoby wziąć pół kwarty grochu, zalać kwartą miękkiej wody, zagotować i nastepnie wodę zlać, groch starannie wypłukać i zalać świeżą gorącą wodą, po czym gotować aż groch będzie zupełnie miękki. Przetrzeć go przez durszlak i dodać osobno ugotowanej kaszy perłowej, rozbitej z łyżką dobrego masła, oraz soli i pieprzu do smaku. Wazę należy wyłożyć grzankami, smażonymi na maśle i na to wylać zupę.
Kapusta postna kwaszona
Włożyć kapustę wyciśniętą dobrze z soku w rondel, w którym rozpuścić wpierw dużo masła, zalać smakiem wygotowanym z grzybów, grzyby zaś ugotowane poszatkować, nakrajać drobno cebuli i razem wrzucić do kapusty. Dusić ją, aż będzie miekka. Na wydaniu zaprawić masłem z mąką. Zagotować razem i podać.
Żurek razowy postny
Do garnuszka wlać ok. 1,5 l wody, wrzucić jedną marchewkę pokrojoną w paski lub w kostkę oraz jedną cebulę posiekaną. Gotować 10-15 min, następnie wziąć pełną szklankę rozczynu razowego, przygotowanego do pieczenia chleba i wlać na gotujący się wywar. Osolić do smaku i gotować, doprawić śmietaną kwaśną.
